D. |
dominus; doctor |
d. |
denarius |
d.a. |
dicti anni |
d.cella |
domicella |
d.d. |
de dato |
dec. |
decanus |
D.G. |
dei gratia |
dict. |
dicto, dictus |
dioc. |
Diocesis |
D.J.U. |
doctor juris utriusque |
dlla |
Domicella |
Dna |
Domina |
Dnus |
Dominus |
D.O.M. |
Deo optimo maxitnoque |
dr. |
Doctor |
D.V. |
deo volente |
dapifer |
drossaard, drost |
data generali absolutione(in articulo mortis impertiri solita) |
na het geven van de algemene absolutie (die men gewoonlijk ontvangt in het stervensuur) |
dato |
op de dag (van uitgifte) |
datum |
gegeven; dag van uitgifte van een oorkonde of brief |
de |
van, vanaf, vanuit, over |
de consensu meo |
met mijn toestemming |
de consensu parentum |
met toestemming van de ouders |
de consensu pastoris |
met toestemming van de pastoor |
de consensu quorum interest |
met toestemming van de belanghebbende |
de dato |
van de dag, op de dag |
de effectu arresti |
met betrekking tot de werking der beslaglegging |
de expressa licentia |
met de uitdrukkelijke vergunning/toelating |
de gratia speciali |
door een bijzondere gunst |
de hodie |
vanaf de huidige dag |
de labore suo vivens |
die zijn brood verdient door zijn werk |
de (mea) licentia |
met (mijn) toekenning/toestemming |
de more |
volgens de gewoonte |
de nocte |
's nachts |
de nullitate |
met betrekking tot nietigheid |
de prima contumacia |
van eerste verstek; zie ook contumacie |
de rato caveren voor, |
zie cavere de rato |
de sacro fonte susceperunt |
ze (peter en meter) namen (het kind) op van de doopvont |
de secunda contumacia |
van tweede verstek |
de suis vivens |
die in zijn eigen onderhoud voorziet |
de triduo ad triduum |
van termijn tot termijn (bij het voeren van een schriftelijke procedure mochten tussen het wisselen van de stukken maar drie weken liggen) |
debilitate senectus |
wegens seniliteit |
debilitate |
door gebrekkigheid |
debitis |
met, door verplichtingen; verplichte |
decalciare |
het schoeisel uitdoen |
decanatus |
dekenaat |
decanus |
deken (a) kerkelijk waardigheidsbekleder in een domkapittel (b) voorzitter van een universitaire faculteit |
decarchus |
korporaal |
decem |
tien |
decembris |
december |
decempedator (iuratus) |
(gezworen)landmeter |
decennis |
tiener, tienjarige |
decennium |
tijdvak van tien jaar |
decideren |
(<Lat. decidere) beslissen |
decima |
tiende, tiende gedeelte van de oogst (of geboren vee) dat men aan de eigenaar van de grond moest afstaan |
decima bladi |
grote of grove tiende (geheven op de veldgewassen), graantiende; zie ook decima |
decima de nutrimentis animalium |
landtiende, weilandtiende, krijtende tiende (geheven op het jonge vee) (zie ook decima) |
decima feni |
hooitiende |
decima gelimae |
stro-tiende |
decima predialis, |
zie decima de nutrimentis animalium |
decima torbonum |
turftiende |
decimae novales |
nieuwe tienden (geheven op land dat nog nooit ontgonnen is) |
decimae veteres |
oude tienden (geheven op land dat al ontgonnen is) |
decimator |
tiendeheffer |
decimo |
tiende |
decimonono |
negentiende |
decimoquarto |
veertiende |
decimotertio |
dertiende |
decimus |
tiende |
declarans se scribere non posse |
verklarende niet te kunnen schrijven |
declarant |
(<Lat. deelarare) eiser voor een gespecificeerd geldsbedrag |
declaratie van kosten |
(<Lat. declaratio) eis die een eiser bij het gerecht indient wanneer hij een bepaald gespecificeerd geldsbedrag van de gedaagde te vorderen heeft |
declaratus |
verklaard hebbende |
decollatus |
onthoofd |
deculciare |
het schoeisel uitdoen |
decurio maior |
sergeant majoor, opperwachtmeester |
decurio militum |
onderofficier, korporaal |
dedi |
ik heb gegeven |
dedicatio |
(in)wijding van kerk, viering |
deducent |
(<Lat. deducere) degene die een deductie voor gerecht brengt |
deduceren |
(<Lat. deducere) afleiden; aftrekken |
deductie |
(<Lat. deductio) stuk waarin uit gestelde feiten een eis (in rechte) wordt afgeleid; aftrekking, uittreksel |
defecto virium |
in gebreke van krachten |
defensor |
verdediger |
defemetorum |
overlijdensregister |
definitieve sententie |
(<Lat. sententia definitiva) eindvonnis |
defunctus |
(vrw. -a) gestorven, overleden, uitgestorven |
defuncti |
overledenen |
deglubitor |
vilder |
Dei gratia |
door de gratie Gods |
deinde |
opvolgend, daarna |
delirium |
waanzinnigheid |
demigravit |
overleden; verhuisd |
demolieren |
(<Lat. demoliri) slopen |
denarium |
denarius, denier (munt) |
denarius |
Romeinse zilvermunt |
denatus |
gestorven |
denuntiare |
(de huwelijksgeboden) afkondigen |
denuntiatio |
afkondiging |
Deo juvente |
met Gods hulp |
Deo optimo maximo |
aan de heerlijkste opperste God (op grafzerken) |
Deo optimo spiritum dedit |
hij gaf aan God, de Allerhoogste, zijn geest |
deponent |
(<Lat. deponere) hij die een verklaring aflegt |
depositie |
(<Lat. depositio) beedigde verklaring, afgelegd voor een gerechteljk commissaris |
derelicta |
weduwe |
derogare |
afbreuk doen, inbreuk maken, afwijken van de wet |
descendens |
nederdalend, afstammeling, nakomeling |
descendere |
neerdalen, afstammen, overlijden |
descendi |
ik ben afgedaald, ik stam af van |
descensum |
neergedaald, afkomstig van, overleden |
desert verklaren van een appel |
(<Lat. desertus) verklaren, dat tegen een uitspraak van een gerecht geen hoger beroep mag worden ingesteld |
deservitor |
bedienaar van de parochie, koster |
desistere |
afzien |
desponsare |
verloven, uithuwen |
desponsatus |
(vrw. -a) verloofd |
desponsatio |
verloving |
destitutus sensibus |
van zijn zinnen beroofd |
desunt cetera |
de rest ontbreekt |
dies natalis |
geboortedag, stichtingsdag |
detentio |
hechtenis; houderschap |
devotus |
toegewijd, vroom |
dexter |
rechts |
diaconus |
diaken |
diarrhea |
diarree |
dicere |
zeggen |
dicit |
hij/zij zegt |
dicti anni |
de genoemde jaren |
dictionis caesariae |
onder keizerlijk gezag, in een rijksland |
dicto |
in het gezegde |
dicto loco |
op de gezegde plaats |
dictum |
uitspraak (in een rechtszaak), gezegd |
dictus |
gezegd, vernoemd, geheten, genoemd, voornoemd, bijgenaamd |
dicunt |
zij zeggen |
die |
op de dag |
die precedente |
op de voorgaande dag |
die subsequente |
op de volgende dag |
diebus |
op de dagen |
diem suum clausit |
sloot zijn levensdag af |
dierum |
van de dagen |
dies |
dag |
dies feriatus |
feest-/marktdag |
dies illa |
deze dag |
dies irea |
dag des toorns |
dies jovis |
donderdag |
dies lunae |
maandag |
dies martis |
dinsdag |
dies mercurii |
woensdag |
dies natalis |
verjaardag, Kerstdag |
dies saturni |
zaterdag |
dies solis |
zondag |
dies veneris |
vrijdag |
dies veneris parasceves |
Goede Vrijdag |
dies veneris sanctus |
Goede Vrijdag |
digamus |
voor de tweede maal gehuwd |
digesta |
uitgelezen, geordende, berekende zaken |
diis manibus sacrum |
gewijd aan de zielen van de afgestorvenen |
dilatus |
uitgesteld, verwijderd |
dilirium, |
zie delirium |
dimachus |
dragonder, lichtbewapend ruiter |
dimerie |
(<Lat. dimeritum) gebied waar tiende geheven werd |
dimidium |
helft, half |
diminutien |
(<Lat. diminutio) verminderingen, antwoord op een declaratie van kosten |
dimissoriales dedi ad contrahendum matrimonium |
ik gaf verlofbrieven voor het voltrekken van een huwelijk |
dimissus |
gezonden (wanneer de bruidegom door zijn pastoor naar de parochie van de bruid 'gezonden' wordt om daar te trouwen) |
diocesis |
van het bisdom |
dirimentibus (impedimentibus) |
(door, met) vernietigende beletsels |
discedere |
weggaan, zich verwijderen |
discessit |
hij ging weg (overleed) |
discessus |
dood (gegaan) |
discoord |
(<Lat. discordia) onenigheid |
discussie |
(<Lat. discussie) (wederzijdse) bestrijding (van een ingestelde vordering) |
dispensatio |
vrijstelling |
dispensatio affinitatis |
vrijstelling voor aanverwantschap |
dispensatio consanguinitatis |
vrijstelling voor bloedverwantschap |
dispensatio in bannis |
vrijstelling van de drie huwelijksafkondigingen |
dispensatio in uno banno |
dispensatie van een huwelijksafkondiging |
dispensavi |
ik heb vrijstelling verleend |
dispensavit |
heeft vrijstelling verleend |
dispositum |
beschikking, wilsbeschikking in testament |
dissimilis |
ongelijk |
dissolutio conjugi |
echtscheiding |
distinctio |
onderscheid |
ditionis caesariae, |
zie dictionis caesariae |
dito |
op dezelfde dag |
diurnus |
een dag durend, dagelijks |
diuturna infirmitate |
na een langdurige ziekte |
diuturno languore |
na een langdurige ziekte |
divortatus (vrw. -a) |
gescheiden |
divorti sententia |
echtscheidingsuitspraak |
divortium |
echtscheiding |
dixi |
ik heb gezegd |
dixit |
heeft gezegd, zei |
doctor |
leraar, gepromoveerde aan de universiteit, meester in de rechten |
doctor juris utriusque |
meester in de beide rechten (kanoniek en Romeins recht) |
dolator |
timmerman, meubelmaker |
doliarius |
tonnenmaker, kuiper |
domicella |
juffrouw, jonkvrouw (dochter van de heer), jonge edele vrouw |
domicellus |
heer, jonge edelman |
domicilium citandi eligere |
een adres kiezen waar men gedagvaard kan worden, waar men dus 'procesrechtelijk' te bereiken is tijdens de procedure |
domicilium |
woning, woonplaats |
domina |
(adellijke) vrouwe des huizes |
dominica |
zondag |
dominus |
heer (titel van ridders, seculiere priesters en predikanten) |
dominus castri |
burchtheer |
dominus loci |
de heer van de plaats |
dominus supremus |
kolonel |
dominus temporalis |
plaatselijke heer (wereldlijk heer) |
domus |
huis |
drossardus |
drossaard, baljuw |
ducatu |
in het hertogdom |
ducentesimus |
tweehonderdste |
ducenti |
tweehonderd |
ducis |
van de leider, aanvoerder |
ducissa |
hertogin |
dum viveret |
tijdens zijn leven, toen hij leefde |
duo |
twee |
duo et viginti |
tweeentwintig |
duodecies |
twaalfmaal |
duodecim |
twaalf |
duodecimus |
twaalfde |
duodennis |
twaalfjarige |
duodetricesimus |
achtentwintigste |
duodetriginta |
achtentwintig (letterlijk twee van dertig) |
duodevicesimus |
achttiende |
duodevicies |
achttienmaal |
duodeviginti |
achttien |
duoetvicesimus |
tweeentwintigste |
duoetvicies |
tweeentwintigmaal |
duplex vidua |
tweemaal weduwe |
durante vita |
gedurende het leven |
dux |
hertog, leider, aanvoerder |
dux belli |
overste, kolonel |
dux militim |
generaal, bevelhebber |
duxit in matrimonium |
huwde |
dysenterie |
dysenterie, buikloop |
dysuria |
moeilijkheid om te urineren |