A |
anno |
A.C |
anno Christi |
A.D. |
anno Domini |
aet. |
aetatis |
a.f. |
alia fine |
a.l. |
alio latere |
a.l.m. |
artium liberalium magister |
a.m. |
ante meridiem |
ampl |
amplissimus |
a.r.d. |
admodum reverendus dominus |
a.u.s. |
actum ut supra |
a, ab |
van, van..af |
A dato |
van de dag af |
a dessein |
naar een ontwerp |
a dorso |
op de rugzijde |
a iudice ex officio supplicans |
aan de rechter op grond van diens ambt verzoekende |
a lapide |
door een steen |
a me pastore baptizatus |
door mij pastoor gedoopt |
a nativitate |
sinds de geboorte |
a priori |
van te voren |
ab obstetrice baptisatus est |
is gedoopt door de vroedvrouw |
ab infantia |
vanaf zijn kinderjaren |
ab instantie absolvere |
van het ten laste gelegde vrijspraken |
ab intestato |
(erfgenaam) bij gebrek aan testament |
abamita |
zuster van de betovergrootvader, zuster van de overgrootvader, zuster van de grootvader |
abavia |
betovergrootmoeder, voormoeder |
abavunculus |
broer van de betovergrootmoeder, broer van de overgrootmoeder, broer van de grootmoeder |
abavus |
betovergrootvader, voorondervoorvader |
abba(s) |
abt |
abbatia |
abdis, overste van een vrouwenklooster |
abbatis |
van de abt |
abbatissa |
abdis, overste van een vrouwenklooster |
abbatiael cachet |
(Lat. abba) abtszegel |
abbatiola |
kleine abdij |
abenarius faber |
ketelmaker, ketelslager, ketelsmid, ketellapper,blikslager |
abierunt |
zij zijn vertrokkken |
abiit |
is vertrokken |
ablutus |
gezuiverd, gewassen (bijv. door het doopsel) |
abmatertera |
zuster van de betovergrootmoeder |
abnepos |
zoon van de achterkleinzoon |
abnepotes |
afstammelingen, nakomelingen |
abneptis |
dochter van de achterkleinzoon |
abnurus |
vrouw van de achterkleinzoon |
aborti(v)us |
te vroeg geboren |
abpatruus |
broer van de betovergrootvader |
abreptus |
weggenomen |
abrogatio |
intrekking, afschaffing, opheffing der wet |
absente |
in afwezigheid van |
absente corpore |
(lijkdienst) zonder lijk |
absente corpus |
lijkdienst zonder lijk |
absoluta et extrema unctione munitus |
voorzien van absolutie en Laatste Oliesel |
absoluta munitus |
de absolutie verkregen hebbende |
absolutio |
absolutie |
absolutio pura |
algehele vrijspraak |
absolvere |
vrijspraken |
absque |
zonder |
absque dubio |
zonder twijfel |
abusive |
ten onrechte |
ac |
en |
acatholicus (vrw.-a) |
niet katholiek |
accepit |
heeft aangenomen |
accepto necessitatis baptismo ab obstetrice |
na het ontvangen van de nooddoop door de vroedvrouw |
acceptus |
ontvangen hebben |
accipere |
aanvaarden |
accisor |
inner van de belastingen (veelal accijns-verbruiksbelasting) |
accorderen |
(Lat. accordare) overeenkomen, een overeenkomst sluiten, overeenstemmen |
accusant |
(Lat. accusare) de procespartij die haar tegenpartij van contumacie (verstek) beschuldigt |
accusare |
(van contumacie) beschuldigen |
aciscularius |
steenhouwer, steenkapper |
acquirere |
in bezit krijgen, zich eigen maken, verkrijgen |
acta |
handelingen |
actie |
(Lat. actio) recht tot het instellen van een vordering, voortkomende uit eigendom of een ander zakelijk recht of uit een verbintenis |
actionarius |
handelaar, koopman, venter, winkelier |
actis bannis |
na de huwelijksafkondigingen, roepen, bannen |
actuaris |
functionaris die een openbare veiling houdt |
actuarius |
bedrijfsleider, overheidsklerk, griffier |
actum |
akte; behandeld (op een bepaalde datum); geschied, gedaan |
actum approbationis |
akte van goedkeuring |
actum consentionis |
akte van toestemming |
actum et subsignatum |
akte van ondertekening; behandeld en ondertekend |
actum in communiforma |
akte in de gewone vorm |
actum informa |
formeel geschrift |
actum infra |
onder de akte |
actum ut supra |
datum als voorgaande, akte als boven |
acuciator |
slijper |
acufex |
naaldenmaker |
acuminator |
slijper |
acupictor |
borduurden, zijdeborduurder, zijdewever |
ad |
naar, tot, bij |
ad aeternitatem transiit (abiit) |
ging naar de eeuwigheid |
ad definitivam usque |
tot aan het eindvonnis |
ad domum |
aan huis (bij een gerechtelijke aanzegging of dagvaarding) |
ad finem litis |
tot het eind van het proces |
ad hoc |
tot dit (doel) |
ad hunc actum requisitis |
gevraagd voor het opmaken van deze akte, voor deze akte geroepen |
ad libitum |
naar welgevallen, naar goedvinden |
ad limina |
voor de bischoppen voorgeschreven bezoek om de 3 a 10 jaar |
ad litteram |
letterlijk |
ad matrimonium inscripti |
ingeschreven voor het huwelijk |
ad merum usum |
voor zuiver gebruik |
ad octo |
tot over acht (dagen) |
ad oculum |
bij oge, met het oog, voor het oog |
ad pactum |
bij het verdrag |
ad Patres |
naar de Vaderen gegaan, naar het dodenrijk gegaan |
ad perpetuam memoriam |
ter eeuwige nagedachtenis |
ad primam |
op de eerstvolgende (rechtdag) |
ad solemnizationem huius actus requisitis |
gevraagd voor het opmaken van deze akte |
ad tempus |
tijdelijk |
ad tempus vitae |
levenslang |
ad triduum |
tot over drie dagen |
ad ulteriora |
verder gaan met de procesvoering |
ad usem |
volgens gebruik |
ad valorem |
berekend naar de waarde, overeenkomstig de waarde |
ad verbum |
woordelijk, woord voor woord |
ad vitam |
levenslang, op het leven (bijv. bij rente) |
ad vocem |
bij het woord opzoeken, bij het woord te vinden |
ad vota secunda |
bij, tot de tweede belofte (nl. het huwelijk) |
adamita |
zuster van de betovergrootvader |
adavunculus |
broer van de betovergrootmoeder |
adcensus |
belasting op verbruiksgoederen |
adde |
tel op, voeg toe |
additionaal |
(Lat. addere) toegevoegd |
(ad)instar |
gelijkend, even groot |
adiudicare |
toewijzing bij openbare verkoop, aanbesteding, toekenning |
admatertera |
zuster van de betovergrootmoeder |
administratis sacramentis |
met de sacramenten bediend |
administratus |
bediend |
admittere |
toegeven, toelaten |
admodum |
zeer |
admodum reverendus |
zeer eerwaarde |
adnepos |
zoon van een achter-achterkleinkind |
adneptis |
dochter van een achter-achterkleinkind |
adolescens |
ongehuwde jongeling/jonge dochter (tussen 15 en 30 jaar) |
adolescentula |
jong meisje, maagd |
adolescentulo |
voor het jongetje |
adolescentulus |
jongetje, knaapje |
adoptivus |
door adoptie tot stand gebracht |
adpatruus |
broer van de betovergrootvader |
adpendere |
toebehoren |
adscriptus glebae |
lijfeigene, bij de grond gerekend (Lat. gleba aardkluit, grond) |
adsistent |
helper; politie, diender |
adstitit |
was aanwezig |
adulescens, |
zie adolescens |
adulescentula, |
zie adolesculentula |
adulescentulo, |
zie adolesculentulo |
adulescentulus, |
zie adolesculentulus |
adulta virgo |
volwassen jong meisje |
adulter |
overspelig |
adulterio natus |
uit overspel geboren |
adulterium |
echtbreuk |
adultus (vrw. -a) |
opgroeiend, bijna volwassen |
adumbrator |
tekenaar, silhouettist |
adventivus |
bruidsschat (gegeven door een ander dan de vader) |
advocatus |
advocaat |
aedilis |
kerkmeester |
aedituus |
koster, klokluider, godsdienstonderwijzer, beheerder van het kerkelijk vermogen |
aegritudine quadam |
door een of andere ziekte |
aegrota per ... dies |
na een ziekte van ... dagen |
aegrotavit |
was ziek |
aegrotus (vrw. -a) |
ziek |
aegrum |
ziek, zwak |
aequali gradu |
in gelijke graad (van bloed- of aanverwantschap) |
aequalis |
gelijk |
aerarius |
kopersmid, schatmeester, financieel beheerder |
aestimatio |
schatting |
aetas |
leeftijd |
aetatis |
oud, in de leeftijd van |
aetatis annorum |
jaren |
aetatis dierum |
dagen |
aetatis hebdomadorum |
weken |
aetatis horarum |
uren |
aetatis mensium |
maanden |
aetatis provectae |
op gevorderde leeftijd |
aetatis septimanarum |
weken |
aetatis suae |
op de leeftijd van |
aeternum |
voor eeuwig, eeuwigheid |
affidati |
verloofden |
affines |
verwanten aan vrouwelijke zijde |
affinis |
huwelijk met de kinderloze Weduwe van iemands broer, zwager, aanverwant, aangehuwd, verzwagerd |
affinitis |
aanverwantschap, zwagerschap |
affinitaiis |
van de zwagerschap |
ager |
veld, akker |
ager novalis |
braakland, omgeploegd land dat men onbebouwd laat liggen |
agere |
doen, handelen |
agere porcos |
de varkens hoeden |
agicessatio |
braakligging |
agnatio |
bloedverwantschap van vaderszijde |
agnatus (vrw.-a) |
verwant van vaderskant |
agnitio |
erkenning (van een onwettig kind) |
agnomen |
bijnaam |
agrarius |
landbouwer, boer |
agrestis |
landbouwer, boer |
agricola |
landbouwer, boer |
agricolae |
boeren |
agricultor |
landbouwer, boer |
agricultura |
akkerbouw, landhuishoudkunde |
agynus |
(Grieks) man zonder vrouw |
alegenus |
(Grieks) geboren in den vreemde |
alia fine |
aan het andere einde |
alias ... |
anders genoemd, anders geheten, anders gezegd |
alibi |
elders |
aliegenus (vrw. -a) |
geboren in den vreemde |
alienigenus |
buitenlands |
alienum corpus |
vreemd element |
alii ... alii |
sommigen ... anderen |
alio latere |
aan de andere zijde |
aliquis (vrw. aliqua) |
iemand, een of andere |
aliquot |
enige |
aliunde |
van elders |
alius |
ander |
allegatus est pro patre |
aangewezen is als vader |
allodium |
eigendom, eigen bezit (zonder enige leenplicht) |
alpha et omega |
van a tot z, van het begin tot het einde |
altare |
altaar |
alter |
een andere |
altera |
(vrw. enkelvoud en onz. meervoud) andere |
altera die |
de dag daarna, de andere dag |
alumna |
pleegdochter |
alumnus |
pleegzoon, leerling, discipel, beursstudent |
alutarius |
bereider van zacht leer,leerlooier, lerenschoenenmaker |
ama |
aam (oude wijnmaat) |
amatinus |
tanteskind van vaderszijde, kind van vaderszuster, volle neef/nicht |
ambo |
beiden |
ambo hic nati |
beiden hier geboren |
ambo parochiani |
beiden van deze parochie |
amens |
krankzinnig |
amica |
vriendin, verwant, vertrouwd |
amicitia |
vriendschap; (bloed)verwantschap; gilde |
amicus |
vriend, verwant, vertrouwd |
amita |
(aangetrouwde) tante van vaderszijde |
amita magna |
groottante van vaderszijde |
amita major |
zuster van de overgroot ouders |
amita maxima |
zuster van de betovergrootouders |
amitina |
tantesdochter van vaderszijde |
amitini |
tanteskinderen van vaderszijde |
amitinus |
tanteszoon van vaderszijde |
amitinus magnus |
kleinzoon van de zuster van de grootvader |
amplissimus (vrw. -a) |
hoogaanzienlijk, hooggeeerd |
ampullarius |
flessenmaker, flessenblazer |
an |
of (in vraagzin) |
ancilla |
dienstmaagd, dienstmeisje, jonge vrouw |
ancilla nutriens |
voedster, zoogster |
anilitas |
ouderdom, hoge leeftijd (van vrouwen gezegd) |
animam sud creatori reddidit |
gaf zijn ziel terug aan zijn Schepper |
annalis |
een jaar oud, jaarlijks |
annexis |
met bijbehoren |
anniculus |
een jaar oud |
anniversarium |
(ver)jaardag, jaargetijde Jaarlijkse herdenking van een overledene) |
anno |
in het jaar |
anno aetatis suae 12 |
in het 12e jaar van zijn leven, 12 jaren oud |
anno Christi |
in het jaar Christus |
anno Domini |
in het jaar van de Heer |
anno eodem ut supra |
in het zelfde jaar als boven |
anno et die ut supra |
jaar en dag als boven |
annonarius |
graanhandelaar, korenhandelaar |
annorum |
in de leeftijd |
annuatim |
jaarlijks |
annum |
jaar (als lijdend voorwerp) |
annum sequentum |
volgend jaar |
Annuntiatio |
Maria Boodschap, 25 maart |
annus |
jaar |
anonimus |
(vrw. -a) naamloos |
ante |
voor (van tijd of plaats), vroeger |
ante diem pridie |
eergisteren |
ante interlocutoir, |
zie ante interlocutoriam sententiam |
ante interlocutoriam sententiam |
de fase van de procedure voor het tussenvonnis, waarbij aan beide partijen nader bewijs van hun stellingen wordt opgelegd. N.B. Door dit speciale tussenvonnis wordt de procesgang in tweeen verdeeld, waardoor men spreekt van het proces ante interlocutoriam en het proces post interlocutoriam |
ante meridiem |
voor de middag |
antea |
vroeger, te voren |
antecessor |
voorganger, vooronder, voorzaat, voorvader |
antedictus |
voornoemde |
antenatus |
stiefzoon (waarvan de vader overleden is) |
antesignanus |
sergeant-majoor, opperwachtmeester |
anticipatie |
(<Lat. anticipere) het vooruitlopen op iets |
antiqui |
voorouders, voorvaderen |
antiquus |
(vrw. -a) oud, bejaard |
anus |
oude vrouw |
anus antiqua |
oude vrouw |
anus vetula |
oude vrouw |
apiarius |
imker, bijenhouder |
apoplexia |
beroerte |
appartinentiis |
met toebehoren |
appelleren |
(<Lat. appellare) in beroep gaan |
appoin(c)tement |
(<Lat. adponere) beschikking op een verzoek, vaak in de kantlijn gesteld |
appoin(c)teren |
(<Lat. adponere) beschikken, beslissen |
appraehendere |
in hechtenis nemen |
appraehensio |
in hechtenisneming |
approbatio |
goedkeuring |
approbatione |
met goedkeuring |
approbare |
goedkeuren |
apricator |
bleker |
aprilis |
april |
apud |
bij, voor |
apud acta |
bij volmacht |
aqua |
water |
aquarius |
bronmeester, opzichter over fonteinen en waterwerken, waterdrager |
arator |
akkerman, landbouwer, ploeger |
arbalista |
slingeraar, slingerschutter |
arbitrale correctie |
(<Lat. arbiter) straf waarvan de maat aan de rechter wordt overgelaten |
arborator |
boomkweker |
archiater |
arts, eerste geneesheer (in ziekenhuizen), officier van gezondheid,ook deken van de medische faculteit |
archidiaconus |
aartsdiaken |
archiepiscopus |
aartsbisschop |
arcularius |
schrijnwerker, meubelmaker, boogmaker |
area |
hofstede, erf, binnenplaats, dorsvloer |
argentarius |
zilversmid, bankier, (geld)wisselaar |
arma |
wapens |
armentarius |
veedrijver, koeherder |
armiger |
gewapende, wapendrager, page, edelknaap, schildknaap |
armis |
onder de wapenen |
aromatopola |
specerijenkoopman, kruidenier, drogist, apotheker |
arrest |
(<Lat. adrestare) beslaglegging |
arrestant |
(<Lat. adrestare) degene die beslag laat leggen |
arresteren |
(<Lat. adrestare) ingevolge bevelschrift beslag leggen |
articulen |
(<Lat.articulus) punten waaruit de ingediende schriftelijke processtukken bestaan; vandaar ook benaming voor zulke puntsgewijs gestelde stukken |
articulo mortis |
op het ogenblik van het sterven |
artifex |
ambachtsman, handwerken |
artista |
artiest, handwerken, ambachtsman |
artium liberalium magister |
meester in de vrije kunsten (ongeveer gelijk te stellen met drs. in de letteren en wijsbegeerte) |
ascendens |
voorgaand, opgaand, opklimmend |
Ascensio Domini |
Hemelvaartsdag |
assator |
kok in een gaarkeuken, gaarkeukenhouder |
asserens se nominari |
die beweert te heten |
asserere |
bekennen, beweren |
assertione matris (ex-) |
volgens de verklaring van de moeder |
asseruit |
heeft bekend |
assessor |
bijzitter, lid van het grietenijgerecht |
assignat |
hij/zij wijst aan, wijst toe |
assignatus |
gevolmachtigde |
assisia |
onkosten die men betalen moet bij een openbare verkoping, belasting vooral op levensmiddelen, verterings- en gebruiksbelasting |
Assumptio Mariae |
Maria ten Hemelopneming, 15 augustus |
astans |
de aanwezige |
astantibus |
aan de aanwezigen |
astare |
aanwezig zijn (bijv. bij een doop) |
astavia, |
zie atavia |
asthmate |
door asthma |
asthmaticus |
asthmalijder |
astrologus |
sterrenkundige, sterrenwichelaar |
atamita |
zuster van de betoudovergrootvader |
atavia |
grootmoeder van de overgrootmoeder, bedoudovergrootmoeder |
atavunculus |
broer van de betoudovergrootmoeder |
atavus |
grootvader van de overgrootvader, betoudovergrootvader |
atmatertera |
zuster van de betoudovergrootmoeder |
atnepos |
kleinzoon van de achterkleinzoon |
atneptis |
kleindochter van de achterkleinzoon |
atpatruus |
broer van de betoudovergrootvader |
atque |
en |
attestatie |
(<Lat. attestatio) getuigenis, getuigenverklaring |
attestatio de vita |
bewijsschrift van leven, getuigenis, getuigschrift |
attesteren |
®Lat. attestare) getuigen |
attingens |
bereikend (van een leeftijd) |
aucellator |
vogelaar, vogelvanger, valkenier |
auctor delicti |
hij die de misdaad begaan heeft |
auj(f)ugere |
vluchten |
augusti |
van augustus |
augustus |
augustus |
aurifaber |
juwelier, goudsmid, zilver- smid |
aurifex |
goudsmid |
aurifodinarius |
goudgraver, putjes- schepper |
auriga |
voerman, wagenbestuurder, wagenknecht |
autem |
echter |
avi |
grootouders |
avi pater |
overgrootvader |
av(i)a |
grootmoeder |
avia materna |
grootmoeder van moederszijde |
avia paterna |
grootmoeder van vaderszijde |
avitus |
grootvaderlijk |
avuncula |
moederszus, tante van moederszijde; vrouw van moeders broer |
avunculus |
moedersbroer, oom van moederszijde; man van moeders zuster |
avunculus magnus |
oudoom, grootmoedersbroeder |
avunculus major |
overgrootmoeders broer |
avunculus maximus |
broer van de betovergrootmoeder |
avus |
grootvader; vooronder |
avus maternus |
grootvader van moederszijde |
avus paternus |
grootvader van vaderszijde |