a, ab

van, van..af

A dato

van de dag af

a dessein

naar een ontwerp

a dorso

op de rugzijde

a iudice ex officio supplicans

aan de rechter op grond van diens ambt verzoekende

a lapide

door een steen

a me pastore baptizatus

door mij pastoor gedoopt

a nativitate

sinds de geboorte

a priori

van te voren

ab obstetrice baptisatus est

is gedoopt door de vroedvrouw

ab infantia

vanaf zijn kinderjaren

ab instantie absolvere

van het ten laste gelegde vrijspraken

ab intestato

(erfgenaam) bij gebrek aan testament

abamita

zuster van de betovergrootvader, zuster van de overgrootvader, zuster van de grootvader

abavia

betovergrootmoeder, voormoeder

abavunculus

broer van de betovergrootmoeder, broer van de overgrootmoeder, broer van de grootmoeder

abavus

betovergrootvader, voorondervoorvader

abba(s)

abt

abbatia

abdis, overste van een vrouwenklooster

abbatis

van de abt

abbatissa

abdis, overste van een vrouwenklooster

abbatiael cachet

(Lat. abba) abtszegel

abbatiola

kleine abdij

abenarius faber

ketelmaker, ketelslager, ketelsmid, ketellapper,blikslager

abierunt

zij zijn vertrokkken

abiit

is vertrokken

ablutus

gezuiverd, gewassen (bijv. door het doopsel)

abmatertera

zuster van de betovergrootmoeder

abnepos

zoon van de achterkleinzoon

abnepotes

afstammelingen, nakomelingen

abneptis

dochter van de achterkleinzoon

abnurus

vrouw van de achterkleinzoon

aborti(v)us

te vroeg geboren

abpatruus

broer van de betovergrootvader

abreptus

weggenomen

abrogatio

intrekking, afschaffing, opheffing der wet

absente

in afwezigheid van

absente corpore

(lijkdienst) zonder lijk

absente corpus

lijkdienst zonder lijk

absoluta et extrema unctione munitus

voorzien van absolutie en Laatste Oliesel

absoluta munitus

de absolutie verkregen hebbende

absolutio

absolutie

absolutio pura

algehele vrijspraak

absolvere

vrijspraken

absque

zonder

absque dubio

zonder twijfel

abusive

ten onrechte

ac

en

acatholicus (vrw.-a)

niet katholiek

accepit

heeft aangenomen

accepto necessitatis baptismo ab obstetrice

na het ontvangen van de nooddoop door de vroedvrouw

acceptus

ontvangen hebben

accipere

aanvaarden

accisor

inner van de belastingen (veelal accijns-verbruiksbelasting)

accorderen

(Lat. accordare) overeenkomen, een overeenkomst sluiten, overeenstemmen

accusant

(Lat. accusare) de procespartij die haar tegenpartij van contumacie (verstek) beschuldigt

accusare

(van contumacie) beschuldigen

aciscularius

steenhouwer, steenkapper

acquirere

in bezit krijgen, zich eigen maken, verkrijgen

acta

handelingen

actie

(Lat. actio) recht tot het instellen van een vordering, voortkomende uit eigendom of een ander zakelijk recht of uit een verbintenis

actionarius

handelaar, koopman, venter, winkelier

actis bannis

na de huwelijksafkondigingen, roepen, bannen

actuaris

functionaris die een openbare veiling houdt

actuarius

bedrijfsleider, overheidsklerk, griffier

actum

akte; behandeld (op een bepaalde datum); geschied, gedaan

actum approbationis

akte van goedkeuring

actum consentionis

akte van toestemming

actum et subsignatum

akte van ondertekening; behandeld en ondertekend

actum in communiforma

akte in de gewone vorm

actum informa

formeel geschrift

actum infra

onder de akte

actum ut supra

datum als voorgaande, akte als boven

acuciator

slijper

acufex

naaldenmaker

acuminator

slijper

acupictor

borduurden, zijdeborduurder, zijdewever

ad

naar, tot, bij

ad aeternitatem transiit (abiit)

ging naar de eeuwigheid

ad definitivam usque

tot aan het eindvonnis

ad domum

aan huis (bij een gerechtelijke aanzegging of dagvaarding)

ad finem litis

tot het eind van het proces

ad hoc

tot dit (doel)

ad hunc actum requisitis

gevraagd voor het opmaken van deze akte, voor deze akte geroepen

ad libitum

naar welgevallen, naar goedvinden

ad limina

voor de bischoppen voorgeschreven bezoek om de 3 a 10 jaar

ad litteram

letterlijk

ad matrimonium inscripti

ingeschreven voor het huwelijk

ad merum usum

voor zuiver gebruik

ad octo

tot over acht (dagen)

ad oculum

bij oge, met het oog, voor het oog

ad pactum

bij het verdrag

ad Patres

naar de Vaderen gegaan, naar het dodenrijk gegaan

ad perpetuam memoriam

ter eeuwige nagedachtenis

ad primam

op de eerstvolgende (rechtdag)

ad solemnizationem huius actus requisitis

gevraagd voor het opmaken van deze akte

ad tempus

tijdelijk

ad tempus vitae

levenslang

ad triduum

tot over drie dagen

ad ulteriora

verder gaan met de procesvoering

ad usem

volgens gebruik

ad valorem

berekend naar de waarde, overeenkomstig de waarde

ad verbum

woordelijk, woord voor woord

ad vitam

levenslang, op het leven (bijv. bij rente)

ad vocem

bij het woord opzoeken, bij het woord te vinden

ad vota secunda

bij, tot de tweede belofte (nl. het huwelijk)

adamita

zuster van de betovergrootvader

adavunculus

broer van de betovergrootmoeder

adcensus

belasting op verbruiksgoederen

adde

tel op, voeg toe

additionaal

(Lat. addere) toegevoegd

(ad)instar

gelijkend, even groot

adiudicare

toewijzing bij openbare verkoop, aanbesteding, toekenning

admatertera

zuster van de betovergrootmoeder

administratis sacramentis

met de sacramenten bediend

administratus

bediend

admittere

toegeven, toelaten

admodum

zeer

admodum reverendus

zeer eerwaarde

adnepos

zoon van een achter-achterkleinkind

adneptis

dochter van een achter-achterkleinkind

adolescens

ongehuwde jongeling/jonge dochter (tussen 15 en 30 jaar)

adolescentula

jong meisje, maagd

adolescentulo

voor het jongetje

adolescentulus

jongetje, knaapje

adoptivus

door adoptie tot stand gebracht

adpatruus

broer van de betovergrootvader

adpendere

toebehoren

adscriptus glebae

lijfeigene, bij de grond gerekend (Lat. gleba aardkluit, grond)

adsistent

helper; politie, diender

adstitit

was aanwezig

adulescens,

zie adolescens

adulescentula,

zie adolesculentula

adulescentulo,

zie adolesculentulo

adulescentulus,

zie adolesculentulus

adulta virgo

volwassen jong meisje

adulter

overspelig

adulterio natus

uit overspel geboren

adulterium

echtbreuk

adultus (vrw. -a)

opgroeiend, bijna volwassen

adumbrator

tekenaar, silhouettist

adventivus

bruidsschat (gegeven door een ander dan de vader)

advocatus

advocaat

aedilis

kerkmeester

aedituus

koster, klokluider, godsdienstonderwijzer, beheerder van het kerkelijk vermogen

aegritudine quadam

door een of andere ziekte

aegrota per ... dies

na een ziekte van ... dagen

aegrotavit

was ziek

aegrotus (vrw. -a)

ziek

aegrum

ziek, zwak

aequali gradu

in gelijke graad (van bloed- of aanverwantschap)

aequalis

gelijk

aerarius

kopersmid, schatmeester, financieel beheerder

aestimatio

schatting

aetas

leeftijd

aetatis

oud, in de leeftijd van

aetatis annorum

jaren

aetatis dierum

dagen

aetatis hebdomadorum

weken

aetatis horarum

uren

aetatis mensium

maanden

aetatis provectae

op gevorderde leeftijd

aetatis septimanarum

weken

aetatis suae

op de leeftijd van

aeternum

voor eeuwig, eeuwigheid

affidati

verloofden

affines

verwanten aan vrouwelijke zijde

affinis

huwelijk met de kinderloze Weduwe van iemands broer, zwager, aanverwant, aangehuwd, verzwagerd

affinitis

aanverwantschap, zwagerschap

affinitaiis

van de zwagerschap

ager

veld, akker

ager novalis

braakland, omgeploegd land dat men onbebouwd laat liggen

agere

doen, handelen

agere porcos

de varkens hoeden

agicessatio

braakligging

agnatio

bloedverwantschap van vaderszijde

agnatus (vrw.-a)

verwant van vaderskant

agnitio

erkenning (van een onwettig kind)

agnomen

bijnaam

agrarius

landbouwer, boer

agrestis

landbouwer, boer

agricola

landbouwer, boer

agricolae

boeren

agricultor

landbouwer, boer

agricultura

akkerbouw, landhuishoudkunde

agynus

(Grieks) man zonder vrouw

alegenus

(Grieks) geboren in den vreemde

alia fine

aan het andere einde

alias ...

anders genoemd, anders geheten, anders gezegd

alibi

elders

aliegenus (vrw. -a)

geboren in den vreemde

alienigenus

buitenlands

alienum corpus

vreemd element

alii ... alii

sommigen ... anderen

alio latere

aan de andere zijde

aliquis (vrw. aliqua)

iemand, een of andere

aliquot

enige

aliunde

van elders

alius

ander

allegatus est pro patre

aangewezen is als vader

allodium

eigendom, eigen bezit (zonder enige leenplicht)

alpha et omega

van a tot z, van het begin tot het einde

altare

altaar

alter

een andere

altera

(vrw. enkelvoud en onz. meervoud) andere

altera die

de dag daarna, de andere dag

alumna

pleegdochter

alumnus

pleegzoon, leerling, discipel, beursstudent

alutarius

bereider van zacht leer,leerlooier, lerenschoenenmaker

ama

aam (oude wijnmaat)

amatinus

tanteskind van vaderszijde, kind van vaderszuster, volle neef/nicht

ambo

beiden

ambo hic nati

beiden hier geboren

ambo parochiani

beiden van deze parochie

amens

krankzinnig

amica

vriendin, verwant, vertrouwd

amicitia

vriendschap; (bloed)verwantschap; gilde

amicus

vriend, verwant, vertrouwd

amita

(aangetrouwde) tante van vaderszijde

amita magna

groottante van vaderszijde

amita major

zuster van de overgroot ouders

amita maxima

zuster van de betovergrootouders

amitina

tantesdochter van vaderszijde

amitini

tanteskinderen van vaderszijde

amitinus

tanteszoon van vaderszijde

amitinus magnus

kleinzoon van de zuster van de grootvader

amplissimus (vrw. -a)

hoogaanzienlijk, hooggeeerd

ampullarius

flessenmaker, flessenblazer

an

of (in vraagzin)

ancilla

dienstmaagd, dienstmeisje, jonge vrouw

ancilla nutriens

voedster, zoogster

anilitas

ouderdom, hoge leeftijd (van vrouwen gezegd)

animam sud creatori reddidit

gaf zijn ziel terug aan zijn Schepper

annalis

een jaar oud, jaarlijks

annexis

met bijbehoren

anniculus

een jaar oud

anniversarium

(ver)jaardag, jaargetijde Jaarlijkse herdenking van een overledene)

anno

in het jaar

anno aetatis suae 12

in het 12e jaar van zijn leven, 12 jaren oud

anno Christi

in het jaar Christus

anno Domini

in het jaar van de Heer

anno eodem ut supra

in het zelfde jaar als boven

anno et die ut supra

jaar en dag als boven

annonarius

graanhandelaar, korenhandelaar

annorum

in de leeftijd

annuatim

jaarlijks

annum

jaar (als lijdend voorwerp)

annum sequentum

volgend jaar

Annuntiatio

Maria Boodschap, 25 maart

annus

jaar

anonimus

(vrw. -a) naamloos

ante

voor (van tijd of plaats), vroeger

ante diem pridie

eergisteren

ante interlocutoir,

zie ante interlocutoriam sententiam

ante interlocutoriam sententiam

de fase van de procedure voor het tussenvonnis, waarbij aan beide partijen nader bewijs van hun stellingen wordt opgelegd. N.B. Door dit speciale tussenvonnis wordt de procesgang in tweeen verdeeld, waardoor men spreekt van het proces ante interlocutoriam en het proces post interlocutoriam

ante meridiem

voor de middag

antea

vroeger, te voren

antecessor

voorganger, vooronder, voorzaat, voorvader

antedictus

voornoemde

antenatus

stiefzoon (waarvan de vader overleden is)

antesignanus

sergeant-majoor, opperwachtmeester

anticipatie

(<Lat. anticipere) het vooruitlopen op iets

antiqui

voorouders, voorvaderen

antiquus

(vrw. -a) oud, bejaard

anus

oude vrouw

anus antiqua

oude vrouw

anus vetula

oude vrouw

apiarius

imker, bijenhouder

apoplexia

beroerte

appartinentiis

met toebehoren

appelleren

(<Lat. appellare) in beroep gaan

appoin(c)tement

(<Lat. adponere) beschikking op een verzoek, vaak in de kantlijn gesteld

appoin(c)teren

(<Lat. adponere) beschikken, beslissen

appraehendere

in hechtenis nemen

appraehensio

in hechtenisneming

approbatio

goedkeuring

approbatione

met goedkeuring

approbare

goedkeuren

apricator

bleker

aprilis

april

apud

bij, voor

apud acta

bij volmacht

aqua

water

aquarius

bronmeester, opzichter over fonteinen en waterwerken, waterdrager

arator

akkerman, landbouwer, ploeger

arbalista

slingeraar, slingerschutter

arbitrale correctie

(<Lat. arbiter) straf waarvan de maat aan de rechter wordt overgelaten

arborator

boomkweker

archiater

arts, eerste geneesheer (in ziekenhuizen), officier van gezondheid,ook deken van de medische faculteit

archidiaconus

aartsdiaken

archiepiscopus

aartsbisschop

arcularius

schrijnwerker, meubelmaker, boogmaker

area

hofstede, erf, binnenplaats, dorsvloer

argentarius

zilversmid, bankier, (geld)wisselaar

arma

wapens

armentarius

veedrijver, koeherder

armiger

gewapende, wapendrager, page, edelknaap, schildknaap

armis

onder de wapenen

aromatopola

specerijenkoopman, kruidenier, drogist, apotheker

arrest

(<Lat. adrestare) beslaglegging

arrestant

(<Lat. adrestare) degene die beslag laat leggen

arresteren

(<Lat. adrestare) ingevolge bevelschrift beslag leggen

articulen

(<Lat.articulus) punten waaruit de ingediende schriftelijke processtukken bestaan; vandaar ook benaming voor zulke puntsgewijs gestelde stukken

articulo mortis

op het ogenblik van het sterven

artifex

ambachtsman, handwerken

artista

artiest, handwerken, ambachtsman

artium liberalium magister

meester in de vrije kunsten (ongeveer gelijk te stellen met drs. in de letteren en wijsbegeerte)

ascendens

voorgaand, opgaand, opklimmend

Ascensio Domini

Hemelvaartsdag

assator

kok in een gaarkeuken, gaarkeukenhouder

asserens se nominari

die beweert te heten

asserere

bekennen, beweren

assertione matris (ex-)

volgens de verklaring van de moeder

asseruit

heeft bekend

assessor

bijzitter, lid van het grietenijgerecht

assignat

hij/zij wijst aan, wijst toe

assignatus

gevolmachtigde

assisia

onkosten die men betalen moet bij een openbare verkoping, belasting vooral op levensmiddelen, verterings- en gebruiksbelasting

Assumptio Mariae

Maria ten Hemelopneming, 15 augustus

astans

de aanwezige

astantibus

aan de aanwezigen

astare

aanwezig zijn (bijv. bij een doop)

astavia,

zie atavia

asthmate

door asthma

asthmaticus

asthmalijder

astrologus

sterrenkundige, sterrenwichelaar

atamita

zuster van de betoudovergrootvader

atavia

grootmoeder van de overgrootmoeder, bedoudovergrootmoeder

atavunculus

broer van de betoudovergrootmoeder

atavus

grootvader van de overgrootvader, betoudovergrootvader

atmatertera

zuster van de betoudovergrootmoeder

atnepos

kleinzoon van de achterkleinzoon

atneptis

kleindochter van de achterkleinzoon

atpatruus

broer van de betoudovergrootvader

atque

en

attestatie

(<Lat. attestatio) getuigenis, getuigenverklaring

attestatio de vita

bewijsschrift van leven, getuigenis, getuigschrift

attesteren

&reg;Lat. attestare) getuigen

attingens

bereikend (van een leeftijd)

aucellator

vogelaar, vogelvanger, valkenier

auctor delicti

hij die de misdaad begaan heeft

auj(f)ugere

vluchten

augusti

van augustus

augustus

augustus

aurifaber

juwelier, goudsmid, zilver- smid

aurifex

goudsmid

aurifodinarius

goudgraver, putjes- schepper

auriga

voerman, wagenbestuurder, wagenknecht

autem

echter

avi

grootouders

avi pater

overgrootvader

av(i)a

grootmoeder

avia materna

grootmoeder van moederszijde

avia paterna

grootmoeder van vaderszijde

avitus

grootvaderlijk

avuncula

moederszus, tante van moederszijde; vrouw van moeders broer

avunculus

moedersbroer, oom van moederszijde; man van moeders zuster

avunculus magnus

oudoom, grootmoedersbroeder

avunculus major

overgrootmoeders broer

avunculus maximus

broer van de betovergrootmoeder

avus

grootvader; vooronder

avus maternus

grootvader van moederszijde

avus paternus

grootvader van vaderszijde